พหุปัญญา :
โฮเวิร์ด การ์ดเนอร์
Howard Gardner
Frames of Mind (1983)
ปัญญาคือความสามารถในการแก้ปัญหาหรือสร้างสรรค์ผลผลิตที่มีคุณค่าในสังคม :
An Intelligence is the ability to solve problems or to create products that are valued within one or more culteral settings
ปัญญาสามารถแสดงออกได้ในรูปของงาน ชิ้นงาน และองค์ความรู้เฉพาะด้าน :
Intelligences are always expressed in the context of specific tasks, domains, or disciplines.
ในวัฒนธรรมที่แตกต่างกัน ปัญญาจะมีลักษณะที่แตกต่างกัน สามารถมองเห็นได้ในระยะเวลาที่ยาวนาน :
With different cultures, there appear to be characteristic blends of intelligences which have been favored over the years.
โฮเวิร์ด การ์ดเนอร์ นักจิตวิทยาและนักการศึกษาแห่งมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ดได้ศึกษาศักยภาพและความถนัดของคนแล้วจำแนกปัญญาด้านต่างๆของมนุษย์ออกเป็น 8 ด้านตามทฤษฎีพหุปัญญา ดังนี้
1.ปัญญาด้านภาพและมิติ
ความสามารถในการรับรู้ภาพและมิติต่างๆ มีความโน้มเอียงที่จะคิดในลักษณะที่เป็นภาพ มีความประสงค์ที่จะสร้างสรรค์ภาพที่ชัดเจนของสิ่งใดๆขึ้นในใจเพื่อให้สามารถคงความทรงจำในสาระข้อมูลของภาพนั้นไว้ ชอบที่จะดูภาพแผนที่ แผนภูมิ ภาพ วีดิทัศน์ และภาพยนตร์ บุคคลในกลุ่มปัญญาประเภทนี้ได้แก่ นักเดินเรือ นักบิน ประติมากร ศิลปิน นักวาดภาพ สถาปนิก
2.ด้านคำศัพท์และภาษา
มีความสามารถในการใช้คำศัพท์และภาษา มีพัฒนาการที่เกี่ยวกับทักษะทางด้านเสียง มักจะเป็นนักพูดที่มีชื่อเสียง คนกลุ่มนี้จะคิดเป็นคำมากกว่าที่จะคิดเป็นภาพ บุคคลในกลุ่มปัญญาประเภทนี้ได้แก่ บุคคลในกลุ่มปัญญาประเภทนี้ได้แก่ กวี นักเขียน นักพูด นักโต้วาที
3.ด้านตรรกะและคณิตศาสตร์
มีความสามารถในการใช้เหตุผล ตรรกะและจำนวน การคิดจะเป็นไปโดยใช้แนวคิดและหลักการที่เกี่ยวกับเหตุผลและรูปแบบทางด้านตัวเลข สามารถสร้างความเชื่อมโยงระหว่างข้อมูลหลายๆด้าน ชอบถามคำถามและชอบการค้นคว้าทดลอง บุคคลในกลุ่มปัญญาประเภทนี้ได้แก่ นักวิทยาศาสตร์ นักคณิตศาสตร์ นักคิด นักสถิติ
4.ด้านร่างกายและการเคลื่อนไหว
มีความสามารถในการควบคุมการเคลื่อนที่และเคลื่อนไหวร่างกาย สามารถควบคุมการใช้งานสิ่งต่างๆอย่างมีความชำนิ ชำนาญ แสดงออกด้วยการเคลื่อนไหว มีประสาทสัมผัสที่ดีในเรื่องการทรงตัวและการประสานสัมพันธ์ระหว่างมือกับตา บุคคลในกลุ่มปัญญาประเภทนี้ได้แก่ นักเต้นรำ ศัลยแพทย์ นักประดิษฐ์ นักกีฬา
5.ด้านดนตรี
มีความสามารถในการสร้างสรรค์ดนตรี มีความพึงพอใจในเรื่องของดนตรี คิดเป็นเสียงและคิดเป็นจังหวะ มีการตอบสนองต่อดนตรีและมีความไวต่อเสียงต่างๆในสภาพแวดล้อม บุคคลในกลุ่มปัญญาประเภทนี้ได้แก่ นักดนตรี นักแต่งเพลง วาทยากร
6.ด้านตัวตนตนเอง
มีความสามารถในการสะท้อนแนวคิดที่เกี่ยวกับตนเองและสามารถตระหนักรู้ในสภาวะภายในจิตใจของตน พยายามทำความเข้าใจในเรื่องของความรู้สึกภายใน ความฝัน ความสัมพันธ์กับคนอื่นๆ รู้ถึงจุดเด่นและจุดด้อย บุคคลในกลุ่มปัญญาประเภทนี้ได้แก่ นักจิตวิทยา ผู้นำทางศาสนา นักปรัชญา
7.ด้านมนุษยสัมพันธ์
มีความสามารถในการสร้างสัมพันธ์และการทำความเข้าใจกับบุคคลอื่นๆ พยายามพิจารณาสิ่งต่างๆในมุมมองของคนอื่นเพื่อให้เข้าใจว่า คนอื่นๆคิดและรู้สึกอย่างไร เป็นผู้ที่มีความสามารถในการจัดการกับเรื่องต่างๆและพยายามที่จะดำรงสันติภาพของกลุ่มไว้ให้ได้ กระตุ้นส่งเสริมให้เกิดความร่วมมือ บุคคลในกลุ่มปัญญาประเภทนี้ได้แก่ ครู นักสังคมสงเคราะห์ นักแสดง นักการเมือง พนักงานขายของ
8.ด้านธรรมชาติวิทยา
มีความสามารถในการรู้จัก และเข้าใจธรรมชาติอย่างลึกซึ้ง มีความสามารถในการจัดจำแนก แยกแยะของสิ่งมีชีวิตทั้งพืชและสัตว์ บุคคลในกลุ่มปัญญาประเภทนี้ได้แก่ นักภูมิศาสตร์ นักธรณีวิทยา
โฮเวิร์ด การ์ดเนอร์ (Howard Gardner) จำแนกความฉลาดทางความคิดออกได้อย่างน้อยแปดวิถีทาง ผู้เรียนที่มีความฉลาดทางด้านใดด้านหนึ่งหรือกลุ่มหนึ่งมีแนวโน้มที่จะแสดงความชอบต่อการเรียนรู้ในวิถีทางนั้นหรือวิถีทางเหล่านั้น นั่นคือบุคคลมีรูปแบบหรือวิธีการในการเรียนรู้ที่สอดคล้องกับวิถีทางในการคิดอย่างชาญฉลาดของตน บุคลิกลักษณะที่แสดงออกและลักษณะจำเพาะของแต่ละวิถีทางในการคิดอย่างชาญฉลาดสามารถสรุปรวมได้ดังตารางต่อไปนี้
ความสนใจ | บุคลิกภาพของผู้เรียน | ลักษณะจำเพาะของวิถีทางในการคิด |
สนใจเรียนรู้ทางด้านคำศัพท์และภาษา | ชอบ- เขียน เล่านิทานเก่ง – ในการจำชื่อ สถานที่ วันที่และรายละเอียดเล็กๆน้อยๆ แม้จะไม่สำคัญเรียนรู้ได้ดีด้วยการ พูด ฟังและการเห็นคำต่างๆ | ความหมาย แบบแผน รูปแบบ จุดมุ่งหมาย การฟัง การอ่าน โครงสร้างภาษา ความรู้สึก การอุปมา อุปมัย |
สนใจในเรื่องของตรรกะและคณิตศาสตร์ | ชอบ- การทดลอง การแก้ปัญหา การทำงานเกี่ยวกับตัวเลข การตั้งคำถามเก่ง – จำแนกประเภท การใช้เหตุผล ตรรกะ การแก้ปัญหาเรียนรู้ได้ดีด้วยการ จำแนกแยกประเภท การทำงานกับรูปแบบหรือความสัมพันธ์ที่เป็นนามธรรม | ความจริง การวิเคราะห์ สังเคราะห์ การตั้งสมมติฐาน ความเป็นไปได้ การคำนวณ การหาสัดส่วน |
สนใจในเรื่องภาพและมิติ | ชอบ- ดูภาพ ดูสไลด์ ชมภาพยนตร์ เล่นกับเครื่องจักรกลเก่ง – ในการสร้างจินตนาการ สัมผัสรู้ถึงความเปลี่ยนแปลง ภาพปริศนา การอ่านแผนที่ แผนภูมิเรียนรู้ได้ดีด้วยการมองภาพ การฝัน การการสร้างภาพในใจ | การรับรู้ การให้เหตุผล มิติ มุมมองด้านต่างๆ การแสดงแบบ ความสมมาตร |
สนใจในเรื่องดนตรี | ชอบ – ร้อง/ฮัมเพลง ฟังดนตรี เล่นดนตรี มีการตอบสนองต่อดนตรีเก่ง – รับรู้เรื่องเสียง การจำทำนองดนตรี ความสามารถรับรู้ในระดับเสียงและจังหวะของดนตรี การรักษาเวลาเรียนรู้ได้ดีด้วยการ อาศัยจังหวะและท่วงทำนองของดนตรี | ระดับเสียง ท่วงทำนอง จังหวะ ความผิดแผกของเสียง ความสัมพันธ์ของเสียงดนตรี การประพันธ์เพลง การบรรเลง |
สนใจในเรื่องร่างกายและการเคลื่อนไหว | ชอบ– เคลื่อนไหวไปมา สัมผัสจับต้อง พูดคุย สนทนาใช้ภาษาท่าทางเก่ง – กิจกรรมทางกายภาพ( กีฬา/เต้นรำ/การแสดง) หัตถกรรมเรียนรู้ได้ดีด้วยการ สัมผัส เคลื่อนไหว ปฏิสัมพันธ์กับเนื้อที่ จัดกระบวนการเรียนรู้ผ่านการใช้ประสาทสัมผัสทางกาย | การควบคุมกล้ามเนื้อส่วนต่างๆ การประสานงานของอวัยวะต่างๆ การเคลื่อนไหว การทรงตัว ความกระฉับกระเฉง ปราดเปรียว ความคล่องแคล่ว การแสดงออก |
สนใจในเรื่องมนุษยสัมพันธ์ | ชอบ– คบเพื่อนฝูงมากมาย สนทนากับคนอื่นๆ ร่วมกิจกรรมกลุ่มเก่ง – ในการทำความเข้าใจผู้คน การเป็นผู้นำ การจัดการ การสื่อสารเรียนรู้ได้ดีด้วยการแบ่งปัน เปรียบเทียบ สร้างความเชื่อมโยง การทำงานร่วมกัน | ความสัมพันธ์ การมีปฏิสัมพันธ์ ลักษณะพื้นฐานทางอารมณ์ การจูงใจ การร่วมมือ ภาวะผู้นำ |
สนใจในเรื่องของตัวตน | ชอบ – การทำงานตามลำพัง ทำตามความสนใจของตนเองเก่ง – แก้ไขความขัดแย้ง มีความเข้าใจในตนเอง มุ่งมั่นสู่เป้าหมายภายใน คล้อยตามความสนใจ สัญชาตญาณและความปรารถนาของตนเองเรียนรู้ได้ดีด้วยการ ทำงานตามลำพัง ทำโครงการของตนตามลำพัง วางกรอบความก้าวหน้าของตนเองและมีพื้นที่จำเพาะของตนเอง | การเห็นคุณค่าของตนเอง การไตร่ตรอง อารมณ์ เอกลักษณ์ การเลือกทางเลือก ความเชื่อมั่น ดุลยภาพ |
สนใจในเรื่องธรรมชาติ | ชอบ– สังเกตสิ่งต่างๆ จำสิ่งต่างๆได้ และสามารถจำแนกแยกแยะสิ่งต่างๆได้เก่ง – ระบุชื่อสิ่งต่างๆรอบๆตัวได้ ค้นพบความสัมพันธ์ระหว่างของสิ่ง สร้างสรรค์กระบวนการจัดกลุ่มและเรียงลำดับสิ่งต่างๆเรียนรู้ได้ดีด้วยการ สำรวจตรวจสอบ สังเกต เชื่อมโยง วิเคราะห์และทดลอง | ชื่อ สัญลักษณ์ ความสัมพันธ์ การแบ่งแยกประเภท การจัดเรียงลำดับชั้น การเชื่อมโยง |
ปัจจุบัน การ์ดเนอร์ได้เพิ่มปัญญาด้านอื่นๆเพิ่มเติมอีกได้แก่ ปัญญาทางด้านการดำรงอยู่ของชีวิต หรือด้านจิตนิยม(Existential Intelligence) ซึ่งเป็นปัญญาที่เกี่ยวกับการดำรงอยู่ของมนุษย์ การหาความหมายของชีวิต เข้าใจความสัมพันธ์ของโลกทางกายภาพกับโลกของจิตใจ มีความเข้าใจในสัจธรรมของชีวิตเป็นต้น กับปัญญาทางด้านจิตวิญญาณ ทฤษฎี นี้ได้ถูกนำไปประยุกต์ใช้อย่างแพร่หลายในกระบวนการส่งเสริมการเรียนรู้ต่างๆ เพื่อให้มีประสิทธิภาพสูงสุด
มุมจัดกิจกรรมส่งเสริมความสนใจของเด็กด้านต่างๆ
กิจกรรมส่งเสริมความสนใจของเด็กด้านต่างๆ